Cứ mỗi độ xuân về, khi sắc hồng của hoa tớ dày nở rộ khắp các triền núi cũng là lúc xứ sở mờ sương Mù Cang Chải vang lên tiếng khèn gọi bạn sâu lắng, tha thiết hòa với những bản nhạc của thác nước giữa núi rừng đại ngàn bao la...thể hiện đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân nơi đây.

Với những chàng trai người dân tộc Mông – chiếc Khèn như một người bạn tri kỷ theo họ suốt cuộc đời. Khi buồn, lúc vui họ đều mang Khèn ra thổi, gửi vào đó là cả tâm tư, tình cảm của mình. Là công cụ thể hiện, gửi gắm tiếng lòng mình với bạn tình, với cộng đồng thiên nhiên hùng vĩ. Là sợi dây kết nối giữa con người dương gian với thần linh, cõi âm.

Không những là một nhạc cụ dân tộc độc đáo, trong tiếng Khèn thâm trầm ấy còn là cả một câu chuyện cảm động về tình nghĩa anh em. Chuyện xưa kể lại rằng, có một gia đình nọ có 6 anh em, ai cũng hát hay, sáo giỏi luôn yêu thương đùm bọc lẫn nhau. Lúc chưa lập gia đình, tiếng sáo của họ khi thổi cùng nhau lúc vi vút, xào xạc như cây rừng gặp gió, lúc véo von tựa chim trên đỉnh núi cao, lúc lại ào ào như thác đổ. Những dịp hội hè, họ đều đến thổi sáo giúp vui. Sau này, khi họ có gia đình, những lúc không hợp đủ cả 6 người, tiếng sáo trở nên lạc điệu. Họ bèn bàn nhau chế tác ra thứ nhạc cụ hợp nhất nhiều thứ. Người anh cả nghĩ ra cái bầu, anh thứ hai nghĩ ra ống thổi dài, 4 người còn lại nghĩ ra những ống thổi tiếp theo. Tất cả là 6 ống, thay cho 6 anh em. Lạ thay, thứ nhạc cụ lạ lùng ấy khi hoàn thiện, thổi lên tạo ra nhiều tầng âm thanh có sức quyến rũ rất kỳ lạ. Thứ nhạc cụ đó chính là chiếc Khèn mông ngày nay.

Để làm thành một chiếc Khèn đẹp và có tiếng hay đòi hỏi kỹ thuật chế tác rất cầu kỳ và lựa chọn kỹ lưỡng từng nguyên liệu nhỏ nhất. Khèn  được chế tác bằng gỗ cùng sáu ống trúc có độ dài ngắn khác nhau được lựa chọn cẩn thận đó là những ống trúc già, chắc, đều, sau đó phơi nắng đủ độ khô thì tiếng khèn mới vang. Khèn là nhạc cụ thổi bằng hơi. Bên trong tất cả các ống trúc đều rỗng chứa những lười gà bằng đồng. Có một bầu gỗ nối các ống trúc thường được sử dụng gỗ Pơ mu loại gỗ đặc trưng núi rừng Tây Bắc với một mùi thơm đặc biệt chống được mối mọt, côn trùng. Dây buộc quấn quanh khèn làm từ vỏ cây đào rừng lâu năm. Khi thổi vào hoặc hít ra sẽ tạo âm thanh trầm bổng khác nhau vô cùng đặc biệt.

Hãy thử một lần đặt chân đến mảnh đất Mù Cang Chải, để cùng lắng nghe giai điệu độc đáo của tiếng Khèn Mông, đắm mình trong vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, bao la; trải nghiệm cuộc sống người dân bản địa nơi đây, cùng thưởng thức những món ăn dân dã bên bếp lửa hồng và nghe lắng nghe sự tích về chiếc Khèn Mông ngày ấy…